همايش استانی بازار سرمايه و عوامل موثر بر آن (مقاله)

همايش استانی بازار سرمايه و عوامل موثر بر آن (مقاله)

نقش اقلام عملياتي صورت جريان وجوه نقد در توضيح بازده سهام شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار  صادق يوسف نژاد - سيد رضا سيد نژاد فهيم - مجتبي ملكي چوبري   (اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان )-جهت حفظ حق تاليف تجزيه و تحليل اطلاعات ارائه نيمشود.

چكيده

سرمايه گذاران  به منظور انتخاب بهينه در سرمايه گذاري سهام ، نيازمند اطلاعاتي از قبيل ارزيابي نقدينگي ، توانايي پرداخت ديون واحد تجاري و نيز ميزان سود آوري سهام شركت هاي مورد نظر خود هستند . در این راستا ، استفاده از اطلاعات اقلام عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شاید بتواند راهنماي مناسبي براي سرمايه گذاران و مديران شركت ها جهت نيل به اهداف مورد نظر باشد. اين تحقيق که از نوع تحقيق توصيفي – همبستگي بوده ، به بررسی ارتباط بين تغييرات اقلام عملياتي تشكيل دهنده صورت جريانات نقدي و تغييرات بازده سهام شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار می پردازد.

بدین منظور ، تعداد 77 شرکت  در طي دوره زماني 84 – 1380 به صورت نمونه اي تصادفی از بین شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار انتخاب گردید و پس از جمع آوری اطلاعات مربوط به متغیرهای مستقل و وابسته ، به کمک  تجزيه و تحليل رگرسيون و همبستگي ، فرضیات تحقیق مورد آزمون قرار گرفت و معني دار بودن الگوها نيز با استفاده از آزمون آماري F ، آزمون T ، ضريب تعيين، ضريب همبستگي و آزمون دوربين – واتسن ، به تفکیک صنایع منتخب و کل صنابع مورد سنجش قرار گرفت .

نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان می دهد که که بین فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و  بازده سهام   شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار رابطه معنی داری وجود ندارد . همچنین بررسی این متغیرها به تفکیک صنایع منتخب نشان می دهد که در هیچ یک از صنایع انتخابی  ( صنعت غذايي و آشاميدني، صنعت مواد و محصولات شيميايي ، صنعت كاني غير فلزي ، صنعت خودرو و ساخت قطعات ) ارتباطی بین متغیر های فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام این شرکت ها وجود ندارد. 

 

مقدمه

از جمله روشهاي سرمايه گذاري ، وارد شدن به بورس و خريد و فروش سهام شركت ها است و مهمترين هدف هر    سرمايه گذار كاهش ريسك و كسب بيشترين سود مي باشد . براي اين منظور ، سرمايه گذاران سهام شركت هاي مختلف را با يكديگر مقايسه مي كنند و بهترين ها را در سبد سهام خود جاي مي دهند .يكي از ابزارهايي كه موجب انتخاب بهينه سهام براي سرمايه گذاري مي شود ، كسب بازدهي سهام بالا است چرا كه سرمايه گذاران بالقوه به سود نقدي سهام و تغييرات قيمت سهام توجه ويژه اي دارند و هر دو اين عوامل در تعيين بازده سهام تاثيرگذار هستند . در بازار هاي سرمايه برگ برنده در دست سرمايه گذاري است كه پيش بيني مناسبي از بازدهي سهام شركت ها داشته باشد . اطلاعات مربوط به جريان هاي نقدي شركت ها مي تواند معيار مناسبي براي ارزيابي ميزان مبالغ سود نقدي سهام باشد چون بازگو كننده قدرت نقدينگي شركت است و قدرت نقدينگي نيز بر ميزان سود نقدي سهام در آينده تاثيرگذار خواهد بود . همچنين با توجه به اينكه يكي از عوامل اصلي تغييرات وجه نقد در طي يك دوره مالي، فعاليتهاي عملياتي شركت ها است ، لذا ارتباط اين متغير به عنوان يكي از عوامل موثر در پرداخت نقدي سود سهام و تغييرات قيمت سهام مورد توجه قرار مي گيرد . بنابراين اين سوال پيش مي آيد كه آيا بين وجه نقد حاصل از  فعاليت هاي عملياتي و بازده سهام ارتباطي وجود دارد يا خير ؟ به عبارت ديگر وجوه نقد ناشي از فعاليت هاي عملياتي تا چه ميزان مي تواند تغييرات بازده سهام را تبيين نمايد .

ارتباط بين وجه نقد حاصل از عمليات با بازده سهام

جريان نقدي وجوه يكي از عوامل بسيار مهم در ارزيابي عملكرد شركتها است. سرمايه گذاران براي ارزيابي سهام شركت هاي مختلف ، علاقه مند به داشتن ميزان سود نقدي دريافتي از شركتها مي باشند زيرا اين عامل در ميزان بازده سرمايه گذاري ( بازده سهام ) موثر است . بررسي رابطه بين وجوه نقد حاصل از عمليات با بازده سهام از آن نظر حائز اهميت است كه    (1) سود نقدي توزيع شده بين سهامداران يكي از اجزاي تشكيل دهنده بازده سهام است و (2) توزيع سود نقدي به قدرت نقدينگي واحد تجاري وابسته است و يكي از عوامل اصلي تغييرات وجه نقد در طي يك دوره مالي ، فعاليتهاي عملياتي است. در حقيقت مي توان مدل مفهومي زير را استنباط نمود :

افزايش بازده سهام ايجاد ارزش افزوده تداوم فعاليت بالابردن توان پرداخت بدهيها و انجام به موقع تعهدات وجه نقد حاصل از به عقيده هندريكس در درازمدت معادله حسابداري موجب مي شود سود تعهدي با سود نقدي يكسان شود  اما در كوتاه مدت انحرافات بين تعهدات و جريانات نقدي ممكن است كاملاً عمد گردد . آنها ممكن است  تفاوت فاحشي بين تداوم فعاليت و يا ورشكستگي ايجاد نمايند . به عبارت ديگر اگرچه حسابداري تعهدي با تطابق هزينه ها با درآمدها در تجزيه و تحليل سودآوري بلندمدت با اهميت مي باشد با اين وجود گزارشگري جريان نقد براي مؤسسه ضروري است .

شيماهو در سال 2004  ميلادي بيان كرد كه : ” با توجه به اينكه مديران مي توانند تعهدات جاري را به وسيله شناسايي افزايش درآمد ( فروش نسيه ) يا به تاخير انداختن شناسايي هزينه دستكاري كنند جريانهاي نقدي نسبت به سود معيار بهتري از عملكرد شركت است ... “ . تئوري حسابداري به سود عنوان معياري براي ارزيابي عملكرد نگاه مي كند . در طي يك دوره معين اطلاعات جريانهاي نقدي مي تواند جزئيات بيشتري ارائه نمايد  و در نتيجه ارزيابي معني داري از عملكرد ارائه دهد اما اگر به جريانهاي نقدي به عنوان نشانگر عملكرد نگاه شود ، گمراه كننده خواهد بود . اگرچه براي محاسبه سود و خالص جريانهاي نقدي از وقايع و اطلاعات مشابهي استفاده مي شود اما آنها نمي توانند جايگزين يكديگر شوند .

فرضيه هاي تحقيق

فرضيه اصلي : بين فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شركت هاي پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار رابطه معني داري وجود دارد.

فرضيه فرعي 1 :  بين فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شركت هاي صنعت غذايي و آشاميدني پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار رابطه معني داري وجود دارد.

فرضيه فرعي 2 :  بين فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شركت هاي صنعت مواد و محصولات شيميايي پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار رابطه معني داري وجود دارد.

فرضيه فرعي 3 :  بين فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شركت هاي صنعت كاني غير فلزي پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار رابطه معني داري وجود دارد.

فرضيه فرعي 4 :  بين فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شركت هاي صنعت خودرو و ساخت قطعات پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار رابطه معني داري وجود دارد.

روش تحقیق

با توجه به هدف تحقیق که در نظر دارد روابط بین متغیرها را با استفاده از اطلاعات واقعی بسنجد، تحقیق از نوع مطالعه کاربردی و روش آن توصیفی از نوع همبستگی است . در این تحقیق ، جهت سنجش روابط بین متغیرهای تحقیق از روش رگرسیون دو متغیره استفاده می گردد . در این راستا ، مفروضات مدل رگرسیون از طریق آزمون هایی نظیر کولموگوروف – اسمیرنوف ، دوربین واتسن و ... مورد ارزیابی قرار می گیرد و از آزمون های آماری F  و T برای آزمون فرضیات تحقیق استفاده می شود .

جامعه آماری و نمونه تحقیق

جامعه آماری تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار که دارای ویژگی ، حداکثر تا ابتدای سال 1380 یا قبل از آن در بورس اوراق بهادار پذیرفته و تا پایان سال 1384 سهام آنها مورد معامله قرار گرفته و نیز سال مالی آنها منتهی به 29 اسفند هر سال باشد ،  است . علت انتخاب شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از بین کلیه شرکت های ایرانی به عنوان جامعه آماری، از یک نظر حضور شرکت هایی از کلیه صنایع موجود کشور در سازمان بورس اوراق بهادار بوده که به این ترتیب با بررسی یک مسئله در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می توان وضع مشاهده شده را مربوط به کلیه صنایع ایرانی دانست و از نظر دیگر سهولت دستیابی به اطلاعات مورد نیاز تحقیق بوده است .با توجه به خصوصیات ذکر شده ، تعداد 303 شرکت در بورس اوراق بهادار به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب و از میان آنها تعداد 74 شرکت با کمک رابطه زیر و به صورت تصادفی انتخاب گردیدند.

ابزار گردآوري اطلاعات

اطلاعات مباني نظري و تئوريك تحقيق ، بصورت كتابخانه اي و با استفاده از كتب و مقالات فارسي و لاتين جمع‌آوري ميشود و اطلاعات مورد نياز جهت آزمون فرضيه ها با مراجعه به صورتهاي مالي حسابرسي شده شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ، نشريات ادواري بورس ، لوح‌هاي فشرده معاملات سهام از قبيل پارس پرتفوليو بدست مي‌آيد.ابزار مورد استفاده جهت گردآوري اطلاعات شامل مشاهده ، آزمون هاي آماري ، نمونه گيري آماري ، بانك هاي اطلاعاتي ، نرم افزار spss و مراجعه به شبكه هاي كامپيوتري ميشود.

آزمون فرضیات تحقيق

فرضیه اصلی : « بين فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد و بازده سهام شركت هاي پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار رابطه معني داري وجود دارد » . در اين فرضيه بازده سهام شركت هاي پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار متغير مستقل و فعاليت هاي عملياتي صورت جريان وجوه نقد متغير وابسته است.     

سایر نتایج تحقیق

در دنیای واقعی یک پدیده ممکن است تحت تاثیر عوامل و متغیرهای متعددی قرار گیرد. بخشی از این عوامل و متغیرها برای محقق شناخته شده اند و می تواند این عوامل را بر پدیده های مورد بررسی تا حدودی مشخص کند. اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که بر پدیده مورد بررسی تاثیر گذار هستند که محقق از وجود آنها بی اطلاع است و یا امکان تعیین اثرات آنها بر متغیر مورد مطالعه وجود ندارد. در این تحقیق بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به عنوان متغیر وابسته مورد مطالعه قرار گرفت. متغیری که تحت تاثیر عوامل متعددی ممکن است تغییر کند. یکی از موارد مهم و اساسی که می تواند توجیه کننده عدم ارتباط بین جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی و بازده سهام شرکت ها باشد ، وجود نوسانات در بازار بورس اوراق بهادار است. در این راستا، تاثیر برخی محرک های بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نظیر شایعه ، جریان های سیاسی و قیمت گذاری کمتر از واقع سهام هنگام عرضه اولیه به عموم را نمی توان نادیده گرفت.علاوه بر این ، سود نقدی سهام نیز به عنوان یکی از عوامل تشکیل دهنده بازده سهام در شرکت های مختلف ، تحت تاثیر عوامل متعددی نظیر سیاستهای مدیریت در مورد تقسیم سود ، وضعیت نقدینگی ، طرح های توسعه آتی ، ترکیب سهامداران و .....  قرار دارد که این تغییرات در تقسیم سود نقدی شرکت های مختلف می تواند بازده سهام را دچار تفاوت های قابل توجهی نماید.

 

 پیشنهادهای تحقیق

با توجه به نتایج تحقیق ، پیشنهاداتی به شرح زیر ارائه می گردد:

·        بورس اوراق بهادار

از آنجایی که بورس اوراق بهادار نظارت بر افشای اطلاعات توسط شرکت های پذیرفته شده را بر عهده دارد و همچنین حافظ منافع سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل و بستانکاران می باشد ، لذا الزام به گزارشگری به موقع و مناسب توسط شرکت ها می تواند از یافته های غیر مستقیم این تحقیق باشد چرا که گزارشگری به موقع ، بازار را به سمت کارآیی بیشتر سوق خواهد داد.

·          سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان

یافته های این تحقیق می تواند به طور موثری بر مدل تصمیم گیری سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و سایر استفاده کنندگان از صورت های مالی وارد شود تا بتوانند بر مبنای اتکا به گزارش ها و ارقام صورت های مالی ، امکان حداکثر شدن بازده سرمایه گذاری را فراهم آورند.

·     محققین آتی

- سایر اقلام مندرج در سایر اقلام مندرج در سایر اقلام مندرج در پیشنهاد می شود تحقیقی در رابطه با سایر اقلام مندرج در صورت جریان وجوه نقد با بازده سهام انجام گیرد.

- به منظور قابلیت اطمینان نتایج ، محققین آتی می توانند تحقیق حاضر را در دوره های زمانی طولانی تر مثلا 10 ساله انجام دهند.

- محققین آتی می توانند پژوهشی را در ارتباط با سایر متغیر های حسابدار ی با بازده سهام شرکت ها انجام دهند.

- از آنجایی که تغییرات شاخص عمومی قیمت ها باعث تغییر برخی اقلام صورت های مالی می شود ، پیشنهاد می گردد تحقیقی مشابه تحقیق حاضر با استفاده از صورت های مالی تعدیل شده بر اساس سطح عمومی     قیمت ها انجام گیرد.

 

محدودیت های تحقیق

1-    عدم وجود یک سیستم منسجم و یکپارچه از تحقیقات پژوهشگران تمامی دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی

2-  مشکل دسترسی به داده ها و اطلاعات مالی شرکت های خارج از بورس اوراق بهادار موجب گردید تا تحقیق برای شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار انجام گیرد.

3-  کمبود منابع و پژوهش های تحقیقاتی در ارتباط با مبانی تئوریک موضوع

4-   حذف برخی از شرکت ها به دلیل توقف طولانی در معاملات سهام آنها

5-   عدم استفاده از اطلاعات مالی شرکت هایی که پایان سال مالی آنها منتهی به 29  اسفند ماه نبوده است